Nou, tja, … dat hangt af van hoe je tegen de crisis aankijkt. Zitten we (a) in een langdurige economische crisis, of (b) zitten we in een bredere sociaal-maatschappelijke crisis?
Wanneer je de vraag beantwoord vanuit het perspectief dat we te maken hebben met een langdurige economische crisis, dan denk ik dat je gerust kunt concluderen dat we het ergste nu wel hebben gehad qua economische crisis. Tot 2016 zal het qua groei-cijfers wel kwakkelen blijven, wellicht een kleine opleving in 2014 en nog een kleine nieuw dipje, maar de allergrootste klappen zijn uitgedeeld.
Hierbij moet ik wel opmerken dat het gemiddelde huishouden qua besteedbaar inkomen de pijn van de crisis nu pas begint te voelen, en dat zal veel verder gaan dan de cijfers die het CPB presenteert (*). Maak je borst dus maar nat bij de schuldsanering.
Wanneer je de huidige economische crisis ziet als onderdeel van een bredere sociaal-maatschappelijke crisis, zoals ik dat zie, dan ben ik somberder over de ontwikkelingen (**). We kunnen dan wel weer economische groei krijgen, maar gelukkiger zullen we daarmee niet worden en die groei zal ook niet blijvend (duurzaam) zijn.
We bevinden ons namelijk in een mix van diverse crises tegelijk, waarbij de vertrouwenscrisis waarin de Nederlandse samenleving nu zit, de grootste invloed heeft op onze maatschappij.
Helaas zie je bij deze vertrouwenscrisis nog weinig tekenen van herstel.
Alle goede bedoelingen van veel overheden en politici ten spijt, maar het wantrouwen groeit alleen maar. Wantrouwen in Europa, in de Euro, in het handelen van politici, in banken, in rechtspraak, in recht en in alle instituties en instituten.
Wanneer je de huidige crisis op deze manier bekijkt, dan is het eind van de tunnel pas bereikt wanneer het vertrouwen van de mensen weer is hersteld. Hiermee vertel ik niets nieuws, daar zijn al vele boeken over geschreven, en eigenlijk was dit ook al wat Pim Fortuyn aan de politiek duidelijk wilde maken.
Wat het kabinet Rutte doet werkt in ieder geval op lange termijn averechts, dus zal de crisis nog lang aanhouden. Onder het mom van krachtdadig ingrijpen worden vooral halfzachte compromissen gesloten die de onderliggende problemen niet oplossen en alleen verdere stagnatie tot gevolg zal hebben. En dan worden deze compromissen ook nog eens vergezeld door een oproep om meer geld uit te geven en optimistisch te zijn.
Rampzalig voor het vertrouwen in de politiek en ook nog eens een dolksteek in de rug van volgende generaties, want zij gaan de rekening betalen. Afgrijselijk vind ik dat.
Terug naar de vraag: ‘Hoe doorbreken we dit groeiende wantrouwen?’
De crux zit in het onderlinge vertrouwen, en naar mijn mening kan dat vertrouwen alleen hersteld worden via een grondige hervorming van de samenleving. Door anderen ‘transitie’ genoemd.
Uitkomst van deze hervorming/transitie moet enerzijds zijn dat we ons land aanpassen aan de komst van internet en alles wat daarbij hoort (globalisering, netwerksamenleving, etc), en anderzijds biedt het de mogelijkheid om de hele maatschappij te verduurzamen.
Maar daarmee zeg ik eigenlijk nog steeds niets, want we zullen eerst moeten bepalen waarin we de samenleving willen hervormen.
Maken we er een Big Brother-maatschappij van, waarin de gevestigde orde het individu in een keurslijf perst en alles controleert, of slagen we er in een andere weg in te slaan?
Hoewel vrijwel niemand voor een BB-maatschappij zal kiezen, lijkt het op dit moment alsof we met een sneltreinvaart op een verduurzaamde Big Brother-maatschappij afrijden. BB lijkt wel een self-forfilling-prophecy.
In mijn volgende blog hoop ik bouwstenen aan te dragen hoe we dit samen kunnen voorkomen.
(toevoeging 7 sept) WEGENS EEN STORTVLOED AAN VERPLICHTINGEN LAAT HET VOLGENDE DEEL VAN DEZE SERIE EVEN OP ZICH WACHTEN. ER WORDT WEL AAN GEWERKT.
__________________________________________________________
(*) In het begin van de crisis werd regelmatig de vergelijking getrokken met de jaren ’30 van de vorige eeuw. Ondanks dat we nu in welvaartstermen in een volstrekt andere tijd leven (gelukkig), blijft het interessant naar overeenkomsten te blijven zoeken. Aanbevolen toegankelijke literatuur hierbij: ‘The great crash’ van J.K.Galbraith. Een aanrader.
Een vrij voor de hand liggende analogie met de jaren ’30 zit in de ontwikkeling van het gemiddelde besteedbare inkomen. Pas in de loop van iedere crises begint dit echt te dalen, dat is dus ongeveer vanaf nu.
Wat ik hierover wil schrijven is dusdanig veel dat ik besloten heb hier een apart stuk over te schrijven.
(**) Dit zal ik in een volgende blog verder toelichten aangezien ik dan specifiek de vraag wil beantwoorden of we onderweg zijn naar een verduurzaamde economie.
Aernoud Olde 