In alle verkiezingsprogramma’s van politieke partijen staan punten over de participatiesamenleving. Hierbij blijkt dat niet alle partijen goed overzien wat de participatiesamenleving precies inhoudt. 5 denkfouten die gemaakt worden:
-1- Meerdere politieke partij denken dat de gemeente verantwoordelijk is voor de zelfredzaamheid van haar inwoners. Dat is een denkfout. De gemeente kan zich hooguit verantwoordelijk voelen (*), maar zij kan nooit verantwoordelijk zijn voor die zelfredzaamheid. Het gemeentelijke beleid dient daarom gericht te worden op het verantwoordelijk maken van de mensen voor de eigen zelfredzaamheid, en die van de ander. Dan ontstaat er werkelijk een participatiesamenleving.
-2- Politieke partijen realiseren zich vaak niet dat de participatiesamenleving een tegenpool is van de verzorgingsstaat. De participatiesamenleving is iets van burgers onderling; de overheid speelt daarin slechts een bijrol, terwijl de verzorgingsstaat een volledig overheidsfeestje was; waarin de rol van de burger beperkt werd tot een ontvanger van verzorging.
Consequentie hiervan is dat wanneer de gemeente een participatiesamenleving nastreeft, dat er gestopt moet worden met het in stand houden van de verzorgingsstaat.
-3- Politieke partijen denken vaak in ambtelijk jargon waar dingen niet altijd hetzelfde betekenen als in de samenleving. Om misverstanden te voorkomen dient er zorgvuldiger geformuleerd te worden. Vermijd daarom woorden die elders in de maatschappij iets anders betekenen.
Voorbeeld 1: een burgerinitiatief is in de politiek een handtekeningenactie georganiseerd door burgers om een onderwerp op de politieke agenda te krijgen. Dit terwijl een burgerinitiatief in de samenleving een vele malen bredere betekenis heeft; namelijk ‘een initiatief van burgers in de publieke sfeer’ (in tegenstelling tot een commercieel-initiatief of een overheids-initiatief).
Voorbeeld 2; maak in je programma duidelijk onderscheid tussen de transitie die de overheid moet doormaken in het kader van de invoering van de participatiewet (**), en de transitie waarin de samenleving zich bevind ten gevolge van de digitalisering, globalisering, maatschappelijke verduurzaming en de vertrouwenscrises. Om misverstanden te voorkomen tussen welke transitie bedoeld wordt verdiend het aanbeveling om de overheidstransitie een andere naam te geven.
-4- Veel politieke partijen denken nog altijd dat de gemeente allerlei activiteiten moet initiëren die ook door burgers samen kunnen worden georganiseerd. Dit geldt natuurlijk evenzeer voor activiteiten die ook door ondernemers opgepakt kunnen worden.
Zodra de gemeente zelf het initiatief neemt maak je het vrijwel onmogelijk voor burgers om hetzelfde initiatief op te pakken. Je stimuleert slechts een afwachtende houding. De overheid regelt het toch al? Bovendien, waarom zou je iets gaan doen waar anderen door de overheid voor betaald worden?
-5- Het is een denkfout om vrijwilligerswerk te verplichten. Je kunt het wel stimuleren als gemeente. Als je gaat verplichten maak je vrijwilligersorganisaties kapot. Wanneer je toch wilt verplichten dat mensen iets terugdoen voor een uitkering: noem het nooit ‘vrijwilligerswerk’.
Aernoud Olde, 10 maart 2014
(*) Het is de samenleving, of anders gezegd ‘de gemeenschap’ die verantwoordelijkheid draagt voor de inwoners die niet in staat zijn voor zichzelf te zorgen. Als burgers kunnen we samen besluiten de gemeente te belasten met zorgtaken voor deze mensen, maar we kunnen de gemeente niet de verantwoordelijkheid geven.
(**) Bovenal verdient het aanbeveling de naam van de participatiewet aan te passen; maar dat ligt niet in de macht van de gemeente.
Aernoud Olde 