In de verkiezingscampagne viel af en toe de term verantwoordelijkheidsvakantie, een term die me intrigeert. Niet zozeer vanwege de sneer die VVD en PvdA hiermee uit denken te delen aan het CDA vanwege het vermeend niet thuis geven toen er (sinds 2012) volgens hen verantwoordelijkheid genomen moest worden.
De term raakt iets anders bij me. De term dekt precies het grote probleem van de consumptie-maatschappij. Het is naar mijn mening de hele samenleving die de afgelopen decennia (en misschien wel eeuwen) een verantwoordelijkheidsvakantie heeft genomen.
Om op korte termijn onze welvaart te verhogen zijn we het normaal blijven vinden dat we grondstoffen plunderen en de troep dumpen. We namen niet alleen een verantwoordelijkheidsvakantie, maar we combineren die met een consumptie-verslaving (ja, ik persoonlijk ook).
Grondstoffen zijn er in onze samenleving om gebruikt te worden. Olie en gas nodig? Gewoon oppompen. Storten de huizen erboven in? Boeit niet, we zijn verslaafd aan onze consumptie dus gaan we door om de ingeslagen doodlopende weg. De brutaalsten maken de grootste winst en de slogan is ‘Plunderen!’. De reststoffen gewoon de lucht in, afval hup het water in, of georganiseerd naar de vuilnisbelt. Wat kan ons het schelen, het zal onze tijd wel duren. Het summum is natuurlijk kern-energie. Zogenaamd vrijwel gratis energie … en de problemen zijn voor het nageslacht. Dit is een wereldwijde ziekte die veroorzaakt wordt door consumptie-verslaving en een collectieve Verantwoordelijkheidsvakantie.
Het antwoord is heel simpel; we moeten slecht gedrag gaan beprijzen en bestraffen, en goed gedrag faciliteren en belonen. Verantwoordelijkheid nemen voor onze consumptie. Op sommige vlakken zal het even puzzelen zijn om de echte vervuiler te laten betalen, maar het is gewoon een kwestie van verantwoordelijkheid nemen. Levert vlees-consumptie een grote footprint op? Hef een vleestax. Levert transport van mensen en goederen afvalstoffen op? Vang ze waar mogelijk af of dwing schonere motoren af en beprijs de resterende uitstoot. Gebruik de opbrengst voor fundamenteel onderzoek en voor het faciliteren van goede initiatieven.
De SP zal meteen aanvoeren dat het onbetaalbaar is voor de minderbedeelden. Voor mij zeker een zorg, maar de economische theorie leert ons dat dit oplosbaar is. Voordat je het weet zit je namelijk in een nieuw evenwicht waarbij vleesproducten vervangen zijn door minder milieu-belastende etenswaren. Daalt dan onze welvaart? In de termen van de oude economie vast wel. De welvaart in termen van waardering voor zoveel mogelijk consumptie zal dalen. Of de welvaart in onze geluksbeleving zal dalen? Echt niet, mits we naast ‘de vervuiler betaald’ ook oog blijven houden voor een eerlijke verdeling. Rentmeesterschap noem ik dat, en daar maken solidariteit, publieke gerechtigheid en gespreide verantwoordelijkheid allemaal deel van uit.
Om tenslotte terug te komen aan het verwijt van PvdA en VVD richting het CDA. Hoezo ga je een politieke partij een verwijt maken wanneer zij geen steun willen geven aan jouw beleid? Het klinkt als de kleuter die bij de juf gaat klagen ‘Juf, ik heb een spel bedacht met mijn eigen spelregels en nou wil Sybrand niet meespelen. Dat kan toch niet, juf?’
Bovendien, welke crises heeft dit kabinet dan opgelost? Alle echte oorzaken van de crises die in 2007 ontstond zijn nog evengoed aanwezig en het wachten is op de volgende crises. Onze huidige economische groei is gebaseerd op hernieuwd consumptisme, aangewakkerd door de ECB-geldpomp. Korte termijn denken noem ik dat, en ook onwaarschijnlijk dat we niet al jaren wekelijks demonstreren tegen dit slechte beleid.
Aernoud Olde 