Voor de kerst zond de VPRO in het kader van Tegenlicht, de documentaire ‘De aarde draait door’ uit. Een documenaire over Paul Kingsnorth. Zoals gebruikelijk werd dit gevolgd door een Meetup in pakhuis De Zwijger waar ik voor de verandering heengegaan ben.
Paul Kingsnorth is onder andere bekend van zijn verhaal over de WC als metafoor voor ons leven. Je deponeert er je afval, je trekt door en dan denk je dat het weg is. Verder valt hij op omdat hij openlijk de conclusie getrokken heeft dat we het vastlopen van de samenleving niet meer kunnen voorkomen. Hij bepleit dat we afstand nemen van de huidige samenleving.
Mij intrigeerde vooral dit laatste en wat hij daarover zei aan het eind van de documentaire. Hier sprak Paul Kingsnorth over Thomas Berry en de great conversation. Over het waarderen van natuurlijke hulpbronnen, en van natuur. Hier sprak eindelijk iemand die met een zinnig alternatief komt voor de huidige consumptiereligie. Hier sprak iemand die daadwerkelijk op zoek is naar een nieuwe sociaal-economisch systeem.
Het is al enige tijd mijn overtuiging dat proberen het bestaande sociaal-economische systeem bij te sturen hopeloos is. De oorzaken van de economische crises van 10 jaar geleden zijn in de verste verte niet opgelost, nee, de problemen zijn alleen maar groter geworden. De scheuren die er door onze samenleving (en de rest van de wereld) lopen worden jaar op jaar groter. De krachten die baat hebben bij ontwrichting en verdere verdere tweedeling bepalen de agenda en de marsroute. Als zo’n crisis de boel niet bijstuurt dan is het hopeloos.
Lang geleden (ruim voordat deze blog in de lucht was) heb ik al eens geschreven dat we de transitie naar een circulaire economie alleen kunnen realiseren wanneer we wereldwijd een strijd om de laatste grondstoffen kunnen voorkomen. Wereldwijde samenwerking in de transitie naar een circulaire economie. Het alternatief van letterlijk gaan vechten om het zoete water en de natuurlijke hulpbronnen is een doodlopende weg waarbij ons systeem gedoemd is vast te lopen.
Ruim 10 jaar verder weten we meer. Landen verdrogen en de militaire en economische strijd om de grondstoffen neemt wereldwijd toe. Defensie-budgetten worden verhoogd en het aanpakken van de echte crises (in 2013 door mij benoemd als een gecombineerde vertrouwenscrisis, economische crisis, klimaatcrisis, energiecrisis, financiële crisis en bankencrisis) wordt halfbakken uitgevoerd. Je zou eens aan de welvaart van de mensen komen, en de kwartaalwinst van de multinationals mag natuurlijk ook niet in gevaar komen.
Er gebeurd wel van alles en dat is beter dan niets. De veranderingen die er zijn geven mij persoonlijk de energie om door te gaan met verduurzamen, maar mijn ratio zegt me dat het ‘too little, too late’ is. Tijdens de Meetup werd door meerdere mensen uitgesproken dat ze al aan het rouwen waren over de zaken die we gaan verliezen. Een emotie waar ik me in herken.
Enerzijds kan ik daarop reageren met nog fanatieker verduurzamingsacties te organiseren of over te gaan op radicaler protest, anderzijds kan ik met deze constatering ook bij mezelf de ruime creëren om verder te kijken. En dat is waar ik voor kies.
Wanneer de huidige consumptie-samenleving vastloopt, hoe moet het dan wel? De suggestie bij ‘De aarde draait door’ dat we moeten beginnen met dankbaar zijn voor wat we eten en gebruiken is een inkoppertje. Dat is vanuit de christelijke traditie met de paplepel bij me naar binnen gegoten (waarbij ik constateer dat het best ver naar de achtergrond is weggezakt). Vaker dankbaar zijn, een mooi voornemen voor 2019.
En dan verder? Als tweede stap kan ik iedereen de Tegenlicht uitzending met Paul Kingsnorth aanbevelen: <link Tegenlicht>. Af en toe tergend-lange monologen, maar de moeite waard. En daarna? … wordt vast en zeker vervolgd.
Aernoud Olde 